YKS’ye giden yolda ‘kaygı’ tuzağına düşmeyin! Kendinize ‘başarısız olacağım’ değil, ‘elimden geleni yapıyorum’ deyin!
Sınavların, öğrencilerin sadece akademik yeterliliğini değil, tıpkı vakitte gerilimle başa çıkma maharetlerini de ölçen kıymetli dönemeçler olduğunu belirten uzmanlar, telaşın denetimsiz hale gelmesinin öğrencinin potansiyelini ortaya koymasını engelleyebileceğini söyledi. Sınav telaşı, sadece öğrencinin değil ailesinin ve etrafının de dâhil olduğu çok boyutlu bir süreç olduğuna dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Çağrı Akyol Çevirir, “Çocuğun muvaffakiyetini merkeze koyan, sonuç odaklı ve kıyaslayıcı ebeveyn davranışları öğrencide yetersizlik hissini pekiştirir.” dedi. Ebeveynlerin empatik, gerçekçi ve takdir edici yaklaşımlarının hem akademik başarıyı hem de ruhsal dayanıklılığı güçlendirdiğine vurgu yapan Çevirir, nefes antrenmanları, olumlu iç konuşmalar ve fizikî farkındalık tekniklerinin dertle baş etmede tesirli araçlar olduğunu aktardı. Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Çağrı Akyol Çevirir, imtihan korkusunun nedenleri, tesirleri ve başa çıkma prosedürleri ile bilhassa ebeveynlerin bu süreçteki destekleyici rolünün değerini anlattı.
Kontrolsüz dert, öğrencinin potansiyelini engeller!
Sınavların, öğrencilerin sırf akademik yeterliliğini değil, birebir vakitte gerilimle başa çıkma marifetlerini de ölçen kıymetli dönemeçler olduğunu tabir eden Uzman Klinik Psikolog Çağrı Akyol Çevirir, “Bu süreçte hissedilen telaş, muhakkak bir düzeye kadar motive edici olabilirken; denetimsiz hale geldiğinde öğrencinin potansiyelini ortaya koymasını engelleyebilir” diye konuştu. YKS üzere geleceği belirleyen imtihanların öğrencilerde yüksek gerilim yarattığını ve imtihan korkusunun ağır yaşanmasına neden olduğunu aktaran Çevirir, “Bu telaş sırf bireyin içsel yaşantısıyla sonlu değildir. Aile tavırları üzere çevresel faktörler de bu süreçte belirleyici rol oynar” diye konuştu.
Sınav korkusu bireyin performansını düşürebilecek kadar ağır olabilir!
Öğrencinin imtihan öncesinde ya da imtihan anında başarısızlık korkusu nedeniyle yaşadığı ağır gerilim halinin imtihan korkusu olarak isimlendirildiğini kaydeden Uzman Klinik Psikolog Çağrı Akyol Çevirir, “Bu telaş, zihinsel, duygusal ve fizikî seviyede tesirler yaratabilir” diye konuştu. İmtihan telaşının heyecanla karıştırılmaması gerektiğini vurgulayan Çevirir, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Çünkü heyecan motive edici ve süreksiz bir uyaranken, imtihan tasası bireyin performansını düşürebilecek kadar ağır olabilir. Bilişsel olarak dikkat dağınıklığı, unutkanlık, ‘başaramayacağım’ üzere olumsuz iç seslerle birlikte imtihanla ilgili felaket senaryoları geliştirme görülebilir. Duygusal açıdan huzursuzluk, karamsarlık, ağlama isteği ve öfke patlamaları; fizikî olarak ise kalp çarpıntısı, mide bulantısı, terleme, kas gerginliği üzere yansılarla kendini gösterebilir”
Ebeveynlerin rolü, denetleyici değil destekleyici olmak!
Sınav telaşını artıran en kıymetli dışsal etkenlerden birinin de baskıcı ve çok eleştirel ebeveyn tavırları olduğuna dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Çağrı Akyol Çevirir, “Özellikle çocuğun muvaffakiyetini merkeze koyan, sonuç odaklı ve kıyaslayıcı ebeveyn davranışları öğrencide yetersizlik hissini pekiştirir” diye konuştu. ‘Kardeşin kazandı, sen neden yapamayasın?’, ‘Bu imtihandan yüksek almazsan geleceğin mahvolur’ üzere sözlerin öğrencinin iç sesine dönüşerek korkunun temel kaynaklarından biri haline gelebileceğini lisana getiren Çevirir, “Araştırmalar, bu çeşit eleştirel tavırların öğrencinin kendilik kıymetini sırf muvaffakiyete indirgediğini ve özgüvenini zedelediğini gösteriyor. Bu noktada ebeveynlerin rolü, denetleyici değil destekleyici olmaktır. Öğrencinin sırf akademik muvaffakiyetini değil, eforunu da takdir etmek, sürece odaklanmak ve şartsız bir kabul sunmak hayli kıymetlidir. ‘Ne kadar çalıştığını biliyorum, seninle gurur duyuyorum’ üzere sözler öğrencinin kendini kıymetli hissetmesini sağlar. Gerçekçi beklentilerle yaklaşmak, empati göstermek ve imtihanın hayatın sonu olmadığını hatırlatmak ebeveyn dayanağını manalı hale getirir” biçiminde konuştu.
Olumlu cümlelerle içsel konuşmaları düzenlemek mümkün…
Sınav derdiyle baş etmek için öğrencilerin uygulayabileceği çeşitli stratejiler bulunduğunu da aktaran Uzman Klinik Psikolog Çağrı Akyol Çevirir, “Bunların başında nefes antrenmanları, gevşeme teknikleri ve vücut farkındalığı çalışmaları gelir. Bilhassa 4-7-8 nefes tekniği üzere teknikler, telaş anında hudut sistemini düzenleyerek bireyin fizikî yansılarını denetim altına almasına yardımcı olur” diye konuştu. Olumsuz niyetleri fark edip tekrar yapılandırmanın zihinsel dayanıklılığı artıracağını kaydeden Çevirir, şunları söyledi: “‘Başarısız olacağım’ yerine ‘elimden geleni yapıyorum’ üzere cümlelerle içsel konuşmaları düzenlemek mümkün. Ayrıyeten, imtihan provası yapmak, bilinmezliği azaltarak telaşın yoğunluğunu düşürür. İmtihan anında ise odaklanmayı korumak epeyce değerli. Öğrencinin sadece çözmekte olduğu soruya yönelmesi, geçmiş ya da geleceğe dair korkulu fikirlerden uzaklaşmasına yardımcı olur. Fizikî farkındalık, öğrenciyi ana döndürür. Örneğin kalemini tuttuğunu, sandalyesine oturduğunu hissetmek dikkati toparlayabilir. Daha evvel hazırlanan olumlu iç ses cümlelerinin imtihan esnasında hatırlanması da inanç hissini besler”
Sınav sonucu, bir bireyin kıymetini belirlemez…
Sınav sabahı ise imtihanın kendisi kadar kritik bir kademe olduğunun altını çizen Uzman Klinik Psikolog Çağrı Akyol Çevirir, “Öğrencilerin bu sabah yeni ve alışılmadık besinlerden, çok kafeinden ve toplumsal medya üzere ikazcılardan uzak durmaları önerilir. Zihinsel olarak rahat hissetmeleri için imtihan yerine vaktinde ulaşmak, gevşeme idmanları yapmak ve hafif bir kahvaltı tercih etmek kıymetli. İmtihana çok aç ya da çok tok girilmesi dikkat problemlerine neden olabilir” dedi. İmtihan korkusunun ferdî olduğu kadar ilişkisel boyutlar da taşıyan bir süreç olduğunu hatırlatan Çevirir, “Bu nedenle sadece öğrencinin değil, ailesinin ve etrafının de sürece dahil olması gerekir. Ebeveynlerin destekleyici, anlayışlı ve empatik tavrı; öğrencinin imtihan performansını olduğu kadar, uzun vadeli ruhsal sıhhatini da olumlu tesirler. Unutulmamalıdır ki bir imtihan sonucu, bir bireyin bedelini belirlemez. Öğrencinin yanında durmak, eforunu takdir etmek ve duygusal inanç sunmak, onun hem bugünkü muvaffakiyetini hem de gelecekteki dayanıklılığını inşa edecektir” diye konuştu. (BSHA – Bilim ve Sıhhat Haber Ajansı)
